تعاریف و تاریخچه ی بیمه
تعاریف
بیمه
ضمانت مخصوصی است از جان یا مال که در تمدن جدید رواج یافته است ، به این
طور که برای شخص یا مال ماهانه مبلغی به شرکت بیمه میدهند و در صورت اصابت خطر به
جان و یا مال ، شرکت مبلغ معینی میدهد. (از فرهنگ نظام ). اطمینان . مقابل مخاطره
ای که محتمل الوقوع باشد. (ناظم الاطباء). بیمه (بانک ) عملی است که اشخاص با
پرداخت پولی مسوولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بعهده دیگری میگذارند و بیمه
کننده در هنگام زیان باید مقدار زیان را بپردازد. (فرهنگستان ایران ) . در اصطلاح
حقوقی ، عقدی است که بموجب آن یک طرف تعهد میکند در ازاء پرداخت وجه و یا وجوهی از
طرف دیگر در صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده و یا وجه
معینی بپردازد. (ماده 1 قانون بیمه مصوب 7 اردیبهشت ماه 1316. ایرانشهر ج 2 ص
1960).
متعهد را بیمه گر، طرف تعهد را بیمه گذار و وجهی که از طرف بیمه گذار پرداخته
میشود حق بیمه و آنچه بیمه میشود موضوع بیمه نامند. (ایرانشهر ج 2 ص 1960). در همه
جای دنیا اشاعه بیمه همزمان با ازدیاد خطر بوده است و نظر به اینکه از دیرزمان خطر
اساسی متوجه مال التجاره هایی بوده که از راه دریا حمل میشده است بیمه دریایی
نخستین نوع بیمه معمول در میان اقوام سوداگر جهان محسوب میشود و هنوز هم بیمه
دریایی اهمیت خود را از دست نداده است . با اینهمه سابقه بیمه بعنوان یکی از عقود
متعارف تجارتی که مورد نظر است آنقدرها طولانی نیست و بنظرمیرسد که بیمه از
ابداعات ایتالیائیها یا اسپانیولیها در قرن چهاردهم میلادی بوده باشد. نخستین بیمه
نامه هائی که بدست آمده در سالهای 1247 و 1370 م . در شهرهای ژن و بروگ تنظیم
گردیده است .
در ایران سابقه آن بسیار کم است و فقط پاره ای قراردادهای شبیه به بیمه
متقابل بحری در میان اقوام ساحل نشین خلیج فارس قبل از اسلام معمول بوده است . پس
از ظهور اسلام به دو قاعده حقوقی اسلامی برخورد میکنیم که اندکی به قراردادهای
بیمه امروزی شباهت دارند. یکی برقراری «نفقه ضمن عقد عمری » [ نوعی حق انتفاع است
که بموجب عقدی از طرف مالک برای شخص بمدت عمر خود یا عمر منتفع و یا شخص ثالثی
برقرار شده باشد ] و دیگری «ضمان جریره » [ درزمانی که بردگی مجاز بوده است هرگاه
مولایی میخواست عبد خود را آزاد کند میتوانست چنین مقرر دارد که من از تو قبل از
امام ارث خواهم برد و تمام دیاتی که براثر جنایت بعهده تو تعلق خواهد گرفت پرداخت
خواهم نمود ] این قرارداد در نوع خود شبیه «بیمه مسئولیت » بوده است . بیمه در
ایران از سال 1314 شمسی با تاسیس «شرکت سهامی بیمه ایران » با مساعی علی اکبر داور
شناخته شد. قبل از این تاریخ در حدود 52 سال پیش دو موسسه روسی معروف به نادژوا و
کافکاز مرکوری برای اولین بار در ایران بعملیات بیمه مبادرت کردند. بعلاوه شرکت
بیمه آلیانس که یک بیمه گر انگلیسی بوده است درحدود 36 سال قبل نمایندگی خود را در
تهران دایر کرده و بالاخره متعاقب تاسیس نمایندگی این شرکت بسیاری از شرکت های
بیمه خارجی در ایران شعب و نمایندگیهایی تاسیس نمودند. و شرکتهای بیمه ایرانی
دیگری نیز تاسیس گردیده است از قبیل بیمه آسیا، بیمه البرز، بیمه امید، بیمه
بازرگانان ، بیمه پارس ، بیمه شرق، بیمه ملی و غیره . (از ایرانشهر ج 2 ص 1961).
- تعریف لغوی بیمه در فرهنگ معین:
بیمه از زبان هندی ( اردو ) گرفته شده است و معنی لغوی آن
ضمانت است . در اصطلاح
نیز ضمانت مخصوصی است از جان یا مال که در حقوق جدید دنیا رواج یافته است . در بیمه اشخاص با پرداخت وجهی
مسئولیت کالا یا سرمایه یا جان خود را بعهده دیگری میگذارند و بیمه کننده در هنگام زیان باید زیان و
خسارت وارده را بپردازد .
تعریف متداول بیمه بدین شرح است : بیمه عملی است که به موجب
آن بیمه گر در مقابل
دریافت عوض بنام (( حق بیمه یا وجه اشتراک )) و بموجب مقررات خاص خسارات را جبران مینماید بدین ترتیب بیمه
موجد نوعی اطمینان در مقابل مخاطره محتمل الوقوع تلقی میگردد.
در این مقاله اختصاراً به سوابق بیمه ، بیمه در قوانین ایران
، اقسام بیمه ، موارد
فسخ و بطلان بیمه اشاراتی خواهیم داشت .
2) تعریف بیمه در اصطلاح
- تعریف حقوقی عقد بیمه:
عقد بیمه عبارتست از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر
دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد. در عقد بیمه رابطه حقوقی که بین
بیمه‌گذار و بیمه‌گر به وجود می‌آید منشأ تعهد است. متعهد که بیمه‌گر است تعهد میکند
که تحت شرایط معینی در صورت بروز حادثه که به تعهد بیمه‌گر تحقق می‌بخشد از بیمه
شده رفع زیان کند. جز بیمه عمر، اصولاً بیمه عقدی است لازم، عقد لازم آنست که هیچ
یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد مشخص.
- تعریف بیمه در قانون بیمه ایران (ماده ی 1):
طبق ماده1قانون بیمه-- بیمه عقدی
است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر در
صورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده بر او را جبران نموده یا وجه معینی بپردازد .
متعهد را بیمه گر طرف تعهد را بیمه گذار وجهی را که بیمه گذار به بیمه گر می
پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه نامند .
- برخی تعاریف دیگر در مورد بیمه:
- بیمه عقدی است که طی آن خطر قریب الوقوعی که ممکنست برای دارائی
ـ فعالیت یا جان فردی پیش آید را به شرکت بیمه منتقل می کند تا طی آن زیان مادی
ناشی از خطر را جبران نماید.
در این فرآیند فردی که خطر را منتقل می کند بیمه گذار و قبول کننده خطر را بیمه گر
گویند. بیمه گذار وجهی را به بیمه گر می پردازد که حق بیمه و موضوعی که بابت آن
عقد بیمه منعقد می گردد موضوع یا مورد بیمه می گویند.
- بیمه ، قراردادی برای جبران خسارت ناشی از حوادث بین شخصیتی حقیقی یا حقوقی و گروهی متشکل و سازمان یافته . به موجب این قرارداد یک طرف (بیمه گر) با متشکل کردن گروهی (بیمه گزاران ) در سازمانی به نام موسسة بیمه ، تعهد می کند که در ازای وجه یا وجوهی که بیمه گزاران به این سازمان می پردازند در صورت وقوع یا بروز حادثة معینی برای هر یک از آنان ، خسارات واردشده را جبران کند یا وجه معینی بپردازد وجهی را که بیمه گزار می پردازد حق بیمه و آنچه بیمه می شود موضوع بیمه نامیده می شود.
- بیمه پیمانی است که بر پایه‌ی آن شرکت بیمه(بیمه‌گر) تعهد میکند در برابر مقدار پولی که فرد یا شرکت دیگری(بیمه‌گذار) به او پرداخت میکند، زیان وارد شده به بیمه‌گذار را در پی رویدادی ناخواسته جبران کند. پولی را که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد، حق بیمه و آنچه را که بیمه میشود، موضوع بیمه می‌نامند. میزان حق بیمه بر پایه‌ی حساب احتمالات تعیین میشود و موضوع بیمه و شرایط آن نیز در سند نوشتاری به نام بیمه‌نامه می‌آید.
تاریخچه ی بیمه در ایران و جهان
1- بیمه در جهان:
در عهد عتیق بیمه شناخته نبود ( قرن چهارم تا هفتم میلادی ) در رم باستان صاحبان کشتی و متصدیان حمل و نقل دریائی متعهد میشدند که خسارات ناشی از عملیات جنگی دشمن و طوفان را بپردازند . به لحاظ خطرات اساسی که متوجه مال التجاره های دریائی بود ، بیمه دریائی به عنوان نخستین نوع بیمه ایجاد گردید . این بیمه در حال حاضر نیز پر اهمیت ترین نوع بیمه است . بدین ترتیب ایجاد بیمه دریائی مربوط به قرون وسطی و انواع دیگر بیمه مربوط به قرن نوزدهم است . این مطلب که در کدام کشور برای اولین با بیمه بوجود آمده است ، محل اختلاف است . عده ای معتقدند که بیمه برای اولین بار در فلاندر (ناحیه ای در شمال کشور بلژیک ) پدید آمد و به سال 1310 میلادی شخصی بنام کنت دوبتون بنا به درخواست اهالی شهر بروژ دفتر بیمه تاًسیس نمود . به نظرعده ای نیز بیمه از ابداعات ایتالیائی ها و اسپانیولی ها در قرن 24 میلادی بوده است . بهرحال میدانیم که اولین بیمه نامه بدست آمده در سالهای 1247و1370 میلادی در شهرهای ((ژن )) و ((بروگ )) تنظیم شده است .
بیمه های غیرزندگی ، پیشینه بلند مدتی دارند. نوعی از بیمه های دریایی حدود 3000 سال قبل مورد استفاده قرار گرفت . بیمه های زندگی نیز سابقه زیادی دارند.این نوع بیمه ها نخستین بار هنگامی پدید آمد که سربازان رومی قسمتی از دستمزدخود را در صندوقی جمع آوری کردند تا چنانچه در جنگ کشته شدند، آن پول به خانواده هایشان پرداخت شود.
در قرون وسطى میان یونانى ها و رومى ها معمول بود که بازرگانان با وثیقه گرفتن کشتى و کالا وامی، با بهرهٔ زیاد، به دریانوردان و حمل و نقل کنندگان کالا مى دادند. شرط بازپرداخت اصل و بهرهٔ وام مذکور فروش کالاها و مراجعت کشتى از سفر بود و چنانچه کشتى در امواج دریا و طوفان غرق مى شد وام دهنده حق مطالبهٔ وام خود را نداشت و طلب او سوخت مى شد. برعکس، چنانچه کشتى و کالا سالم به مقصد مى رسیدند و اجناس به فروش مى رفت وام دهنده نه تنها اصل وام خود را دریافت مى کرد بلکه، براى جبران ریسکى که به عهده گرفته بود، سهم و بهرهٔ جالبى نصیب او مى شد. حداقل این بهره ۱۵ درصد و حداکثر آن ۴۰ درصد بود. هرچند این عمل را مقدمهٔ بیمهٔ باربرى دانسته اند ولى در واقع این عمل نوعى صرافى بوده است و با بیمه خیلى فرق دارد. زیرا در فن بیمه، حق بیمه قبل از تحقق و شروع خطر بین دوطرف تعیین و توافق مى شود در حالى که طبق این رسم، حق تضمین و هزینهٔ قبول ریسک (بهره) بعد از پایان خطر وصول مى شد و چه بسا به علت غرق کشتى یکسره وصول نمى شد مضاف بر اینکه مبلغ دریافتى بابت تضمین خطر هم تناسبى با ریسک قبول شده نداشت.
روحانیان و کلیسائیان، که در این زمان تنها قدرت حاکم و انحصارى جامعه بودند، این عمل را رباخوارى به شمار آوردند و پاپ گرگوار نهم، در ۱۲۲۷ میلادی، ضمن فرمانى آن را منع و تحریم کرد. براى گریز از این منع و تحریم، بازرگانان و سوداگران شکل قضیه را تغییر دادند و ترتیبى اتخاذ کردند که به موجب آن با دریافت مبلغى که پیشاپیش بین دوطرف معین مى شد خسارت یا از بین رفتن کشتى کالا را تضمین مى کردند و به عهده مى گرفتند. این فرمول جدید دیگر متضمن مشارکت وام دهنده در منافع حاصل از فروش کالاها نبود زیرا ضامن پیشاپیش مبلغى بابت تعهد و تضمین خود دریافت مى کرد. این عمل مقدمهٔ بیمهٔ دریائى بود و بیمهٔ حمل و نقل از همین جا شکل گرفت و اولین قرارداد بیمهٔ دریائى در اوایل قرن چهاردهم در ایتالیا (بندر جنوا) منعقد شد.(L' assurance Tome IL' ENA, Paris, 1960);ولى باید توجه داشت که در قرون وسطى شرکت هاى معاضدت و مشارکت متقابل نیز وجود داشته است که رژیم فئودالیتهٔ آن زمان تشکیل آنها را تسهیل و تسریع مى کرده است. چنانکه مجامعى به نام ژیلد (Gildes) را افراد یک صنف و حرفه مانند پیشه وران و کسبه و هنرمندان و... براى کمک و معاضدت به یکدیگر به وجود آوردند.
ژیلدهاى آنگلوساکسون صندوقى تشکیل داده بودند که از محل وجوه ثابت پرداختى اعضاء اداره مى شد و در صورت بروز آتش سوزی، دزدی، سیل، مرگ و میر حیوانات و سایر حوادث، از محل وجوه صندوق مذکور، به اعضاءِ خود کمک مى کردند. کلیسا، که کمک و معاضدت را وظیفه اى دینى و اخلاقى مى دانست، تشکیل این مجامع را ترغیب مى کرد. حتى پاپ الکساندر سوم در سال ۱۱۰۰ میلادى تشکیل مجامعى را با هدف حمایت از اموال کلیسا و روحانیان و نظامیان و کسبه و... در مقابل سرقت اجبارى کرد و جمعیت هاى مذهبى و نیکوکار به پیروى از این فکر، براى حمایت از اعضاءِ خود و کمک به آنها در اتفاق هاى ناگوار، مجامعى تشکیل دادند.
بنابراین ملاحظه مى شود که ایده یا تفکر بیمه در قرون وسطى شکل گرفته است. در واقع توسعهٔ زندگى اقتصادی، به ویژه رونق تجارت در اروپا، بازرگانان و بانکداران را به جست و جوى وسیلهٔ تأمین براى حفظ و حمایت سرمایه هاى خود ترغیب کرده است. البته آنچه بین بازرگانان و بانکداران معمول و مرسوم بود بیمه به صورت امروزى نبود بلکه قراردادها و نوشته هائى بود که از طریق تضمین و تعهد، تسکین و آرامش خاطرى به بازرگانان و بانکداران و دریانوردان آن زمان مى داد. به موجب این قراردادها و نوشته ها ابتداء فروشندهٔ کالا قبول ریسک مى کرد و در ازاءِ دریافت بهرهٔ سنگینى متعهد مى شد که کالا را صحیح و سالم در مقصد تحویل دهد. بعدها تحویل گیرندهٔ کالا یا خریدار که در مبداء جنس را تحویل مى گرفت و بهاءِ کالا مى پرداخت، خسارت وارد به کالا را خود آن به عهده مى گرفت. در واقع، بعد از منع و تحریم وام روى کشتى و کالا (وام دریائی) بازرگانان به این فکر افتادند که قبل از حرکت کشتی، فروشنده مبلغ مقطوعى به خریدار بدهد و بدین ترتیب خریدار خود خسارت را به عهده مى گرفت و به صورت بیمه کننده یا بیمه گر در مى آمد. بدین منوال بیمه ٔ دریائى به صورت، اولین رشتهٔ بیمه در اروپا، به وجود آمد و به تدریج طى قرن ها رشد و رونق پیدا کرد و مقررات و ترتیب هائى براى تنظیم این پدیده وضع شد. اولین قرارداد بیمهٔ دریائى که در آرشیو شهر ژن در ایتالیا پیداشده به تاریخ ۱۳۴۷ میلادى است.
در سال ۱۴۳۵ در اسپانیا، به موجب فرمان بارسلن، مقرراتى در خصوص قرارداد بیمهٔ دریائى وضع شد که بعدها این مقررات در ایتالیا و هلند و انگلستان مورد استفاده و عمل قرار گرفت. در فرانسه کلبرت، صدراعظم فرانسه، در سال ۱۶۸۱ مقررات بیمهٔ دریائى را تنظیم و تدوین کرد که بعدها این مقررات در سال ۱۸۰۷ در قانون تجارت ناپلئون گنجانده شد و به صورت منشور بیمهٔ دریائى فرانسه درآمد. اولین شرکت بیمهٔ دریائى در سال ۱۴۲۴ در شهر ژن ایتالیا به وجود آمد و چند سال بعد در انگلستان مجمعى مرکب از بازرگانان فعال در بیمهٔ دریائى به وجود آمد. اولین کنفرانسى که براى تدوین قوانین بیمه هاى دریائى تشکیل شد در سال ۱۸۸۷ در بندر آنورس بدر بلژیک بود و چون در عمل بیمه گران نارسائى ها و کاستى هائى را در این مقررات و قانون ها مشاهده کردند ناگزیر در سال ۱۸۹۸ در استکهلم کنفرانس دیگرى مرکب از کارشناسان و متخصصان فن تشکیل و مقرراتى تدوین شد که اکثر آنها هنوز قابل اجراء است. بیمه هاى حمل و نقل خشکى خیلى دیرتر در قرن هیجدهم با پیدایش ماشین و وسایل حمل و نقل موتورى به وجود آمد. غیر از بیمهٔ ردیائى رشته هاى دیگر بیمه اى به تدریج به وجود آمدند.
تاریخ 5 هزارساله بیمه در ایران:
بیمه مردم در ایران از دوره کیقباد (حدود پنج هزار سال پیش) آغاز شده است. در این دوره اگر کسی دچار آسیب می شد باید به او تاوان یا بیمه داده می شد که به بیمه تاوان و به بیمه شدگان دریغمندان می گفتند.
به گزارش شبکه خبری صداقت به نقل از مهر، پادشاهی
کیقباد برابر دوره ای است که در ایران پادشاهیهای کوچک (ملوک الطوایفی)
پدید آمده بود. ایرانیان در آن زمان دریافتند که زیر یک درفش و یک حکومت
مرکزی بودن بسیار بهتر است و در برابر دشمنان یارای مقاومت بیشتری دارند به
همین دلیل از میان خود یک شاه انتخاب کردند که بر بقیه حکومت می کرد و
شاهنشاه خوانده می شد.
در آن زمان کیقباد نماد شاهی بود که
تمام ایران به فرمانش بودند. یکی از این فرمانها پرداخت بیمه به آسیب دیدگان بوده است. در
زمان پادشاهی کیقباد اگر کسی دچار آسیب می شد یا خانه اش آتش می گرفت یا
کشتزارش با خشکسالی بی ثمر می ماند باید به او تاوان یا بیمه داده می شد.
دریغمندان همان آسیب دیدگان
بودند
فریدون جنیدی نویسنده کتاب "حقوق
جهان در ایران باستان" گفت: در بررسی اشعار شاهنامه و کتاب
اوستا به این مسئله پی بردم که از دوره کیقباد به کسانی که دچار خسارت یا
آسیب می شدند تاوان تعلق می گرفت.
جنیدی بیان کرد: در کتاب اوستا به کسانی
که تاوان دریافت می کردند "دریغو بیو" نام داده اند که ترجمه آن به زبان فارسی
"دریغمندان" است.
وی ادامه داد: گزارندگان اوستا به خوبی
دریافت نکرده اند که معنای دریغمندان چیست بنابراین در همه جا از این واژه
استفاده کرده اند درحالی که برگردان این کلمه در زبان فارسی درویشی به دریوزگی و
گدایی نیز تعبیر می شود و مهمتر آنکه گدایی کردن در ایران باستان یکی از
ننگها و گناهان به حساب می آید.
جنیدی بیان کرد: طبق نوشته های کهن از
جمله اوستا و شاهنامه فردوسی، تاریخ بیمه به دورانی دورتر از هخامنشیان یعنی حدود 4800 تا
5000 سال پیش مربوط می شود. با این حال هنوز در مورد بسیاری از مناطق
ایران مانند خوراسان، اسپهان و ... مطالعه و کاوش نشده است تا بتوان گفت
اسنادی وجود دارد که نشان دهنده قدمت بیشتر پرداخت تاوان باشد.
نویسنده کتاب "حقوق جهان در ایران
باستان" بیان کرد: غربی ها همیشه فکر می کردند که بیمه یا تاوان
در ایران باستان از زمان هخامنشیان بوجود آمده است اما این گمان اشتباه
است، چون آنها نوشته های ایرانی مانند اوستا و کتابهای پهلوی و
شاهنامه را نخوانده اند و تنها به گل نوشته های هخامنشی اکتفا کرده و تصور کرده
اند که تمامی کارگران و مهندسانی که به ساختن کاخ ها و ... مشغول بودند
بیمه می شدند.
بیمه همگانی، سوانح و عمر در
ایران باستان
وی با بیان اینکه کیقباد طبق اشعار
شاهنامه فرمانهای مختلفی را برای پرداخت تاوان به مردم آسیب دیده اعلام کرده است گفت:
طبق این فرمان می توان به آن کس که کار می کند و از کار کردش توشه بدست نمی
آورد از محل درآمد پادشاه کشور روزی داد. این فرمان برای همگان صادر شده
و می توان گفت امروزه به این فرمان کیقباد بیمه همگانی می گویند.
پژوهشگر فرهنگ و زبانهای باستانی تصریح
کرد: درایران باستان برای همه افرادی که دچار پیشامدهای نابه هنگام یا ناهنجار می
شدند نیز تاوان (بیمه سوانح) پرداخت می شد.
جنیدی می گوید: میزان پرداخت بیمه به
اندازه میزان خسارت وارد شده به آن شخص در نظر گرفته می شد.
وی افزود: طبق اشعار شاهنامه تاوان نه
تنها به کسانی که دچار سوانح و بلایایی طبیعی دچار شده بودند بلکه به کسانی که خانه
یا اموال آنها هم به سرقت رفته بود تعلق می گرفت.
به گفته این پژوهشگر، از زمان کیقباد
برای آنان که در جنگ آسیب و سختی می دیدند بیمه حوادث یا تاوان در نظر گرفته می شد.
همچنین بیمه عمر هم از انواع تاوانهایی بود که به بازماندگان فرد فوت شده
تعلق می گرفت. حتی این پاسداری تنها از مردمان نبوده است بلکه جانوران پیر
نیز تا پایان عمر از پرورش کارفرمایان خود برخوردار بوده اند.
جنیدی، پژوهشگر فرهنگ و زبانهای
باستانی در کتاب خود با عنوان "حقوق جهان در ایران باستان"
مستنداتی درباره فرمان کیقباد در مورد پرداخت تاوان ارائه کرده است.
2- بیمه در ایران:
در گذشته های دور، اولین نمونه های بیمه در
ایران باستان یافت شده است. طبق پژوهش های باستان شناسان و لوحه ها و اسناد به دست آمده، تخت جمشید فارغ
از تمام شگفتی هایش از یک
جنبه انسانی نیز نسبت به بناهای هم عصر خود
برخوردار است.
براساس خشت نوشته های پیدا شده در تخت جمشید ، تمام کسانی که
در تخت جمشید کار می
کردند حقوق می گرفتند و در آن زمان بیمه بوده اند و جالب است که حتی زنان هم در ساخت تخت جمشید شرکت داشته
اند.
عملیات بیمه ای به معنای امروزی با فعالیت دو موسسه روسی
بنام نادیژدا و قفقاز
مرکوری در سالهای آغازین قرن بیستم در ایران شروع شد.
در سال ۱۳۱۰ با تصویب قانون ثبت شرکت ها در ایران شرکتهای
بیمه ای انگلیسی، آلمانی،
اتریشی، سوئیسی و امثال آن در ایران اقدام به ایجاد شعبه و
نمایندگی کرده و به فعالیت بیمه ای پرداختند.
در سال ۱۳۱۴ شرکت سهامی بیمه ایران با سرمایه صددرصد دولتی
تأسیس شد و در سال
۱۳۱۶ قانون بیمه به تصویب رسید. ایران با سرمایه صددرصد دولتی تأسیس شد و در سال ۱۳۱۶ قانون به تصویب رسید.
در سال ۱۳۲۹ نخستین شرکت بیمه خصوصی به نام بیمه شرق در
ایران تأسیس شد و تا سال
۱۳۴۳ به تدریج هفت شرکت بیمه خصوصی دیگر به نام های آریا، پارس، ملی، آسیا، البرز، امید ، ساختمان و کار
تأسیس شده و به فعالیت پرداختند. خصوصی
به نام شرق در ایران تأسیس شد و تا سال ۱۳۴۳ به تدریج هفت شرکت خصوصی دیگر به نام های آریا، پارس، ملی، آسیا،
البرز، امید ، ساختمان و کار تأسیس شده و به فعالیت پرداختند.
در سال ۱۳۴۷ قانون بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان و سایل
نقلیه موتوری زمینی
در قبال شخص ثالث -که به بیمه شخص ثالث اتومبیل معروف است - به تصویب رسید.
با افزایش فعالیت بیمه ای در کشور در سال ۱۳۵۰ بیمه مرکزی
ایران تأسیس شد و وظایفی
مانند تنظیم بازار بیمه کشور و هدایت آن از طریق تصویب آیین نامه ها و مقررات؛ توسعه و تعمیم بیمه و شبکه
کارگزاری و نظارت بر فعالیت های شرکت های بیمه ای به نمایندگی از دولت در بازار بیمه و انجام دادن بیمه اتکائی اجباری برای موسسات بیمه خصوصی به
نام های ، تهران، حافظ، توانا و دانا تاسیس شدند. ای در کشور در سال ۱۳۵۰ مرکزی ایران تأسیس شد و وظایفی مانند تنظیم بازار کشور و هدایت آن از طریق
تصویب آیین نامه ها و مقررات؛ توسعه و تعمیم بازرگانی؛ اعطای مجوز تأسیس شرکت های و شبکه کارگزاری و نظارت بر فعالیت های شرکت های ای به
نمایندگی از دولت در بازار و انجام دادن اتکائی اجباری برای موسسات ای را به عهده گرفت.
در فاصله سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ چهار شرکت خصوصی به نام های ،
تهران، حافظ، توانا و
دانا تاسیس شدند. ای را به عهده گرفت. در فاصله سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷
چهار شرکت بازرگانی؛ اعطای مجوز تأسیس شرکت های بعد از
انقلاب ۱۲ شرکت خصوصی
ملی اعلام شدند و ۱۰ شرکت از اینها در بیمه دانا ادغام شدند. تا سال ۱۳۷۳
چهار شرکت بیمه ایران، آسیا، البرز و دانا به فعالیت مشغول
بودند که در سال ۱۳۷۳ شرکت بیمه
تخصصی به نام بیمه صادرات و سرمایه گذاری با سرمایه
بانک ها و بیمه ها تأسیس شد.
در سال ۱۳۸۱ قانون تأسیس شرکت بیمه غیردولتی به تصویب مجلس
شورای اسلامی رسید
لذا در سال ۱۳۸۱ شرکت بیمه خصوصی حافظ در منطقه آزاد کیش و در سال ۱۳۸۲
نه شرکت بیمه ای خصوصی به نام های پارسیان، رازی، کارآفرین،
توسعه، ملت، سینا، امید، حافظ
و امین تأسیس شدند. دانا ادغام شدند. تا سال ۱۳۷۳
چهار شرکت ایران، آسیا، البرز و دانا به فعالیت مشغول بودند
که در سال ۱۳۷۳ شرکت
تخصصی به نام صادرات و سرمایه گذاری با سرمایه بانک ها و ها تأسیس شد. در سال ۱۳۸۱ قانون تأسیس شرکت غیردولتی
به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید لذا در سال ۱۳۸۱ شرکت خصوصی حافظ در منطقه آزاد کیش و در سال ۱۳۸۲ نه شرکت ای خصوصی به نام های پارسیان، رازی،
کارآفرین، توسعه، ملت، سینا، امید، حافظ و امین تأسیس شدند.
- تصویب قانون بیمه در ایران:
پس از
تاسیس و آغاز فعالیت شرکت بیمه
ایران، در سال 1316 شورای ملی قانون بیمه را به
تصویب رساند که تا به امروز نیز به قوت خود باقی است و پایه
و اساس معاملاتی در بیمه کشور
به شمار می‌آید.در تاریخ 17 خرداد سال 1328 مجلس
شورای ملی قانونی را تصویب کرد که طی این قانون کلیه امور
مربوط به کارگران در
وزارت کار متمرکز گردید و متعاقب آن در اواخر سال 1330 بیمه کارگران اعم از بیمه حوادث ناشی از کار وامراض حرفه‌ای
یا بیماری عادی و ازکارافتادگی
که نزد شرکت سهامی بیمه ایران انجام می‌شد به صندوق تعاون و
بیمه کارگران وزارت کارانتقال یافت و یکسال پس از تصویب
قانون بیمه‌های اجتماعی
کارگران یعنی درسال 1332 کلیه عملیات بیمه کارگران از صندوق بیمه وزارت کار به این سازمان انتقال یافت
همچنین، درسال 1322 مابین شرکت سهامی بیمه ایران و وزارت فرهنگ، قراردادی برای پوشش بیمهای معلمین، کارمندان و خدمتگزاران فرهنگ کشور درمقابل کلیه حوادث و
امراض ناشی از کار یا غیرآن بسته شد در همین سال قراردادی مشابه آن مابین شرکت سهامی بیمه ایران و وزارت امور اقتصادی و دارایی منعقد گردید که
طی آن کلیه کارمندان و خدمتگزاران رسمی و قراردادی کشور یا به‌عبارتی کلیه کارکنان دولت که از بودجه عمومی دولت حقوق دریافت می‌نمایند از
پوشش بیمهای برخوردار میشدند.در سال 1342 مصوبه‌ای درهیات دولت با هدف تمرکز و هماهنگی امور درمانی کارکنان دولت به تصویب رسید که کلیه
اعتبارات درمانی وبهداشتی وحق بیمه کارکنان دولت در اختیار وزارت بهداری قرار گرفته و کلیه تاسیسات، تجهیزات درمانی و بهداشتی از وزارتخانه‌ها،
ادارات دولتی و سازمان‌هایی که بیش از نصف مالکیت آنها در اختیار دولت بود بایستی در اختیار وزارت بهداری قرار می‌گرفت تصویب این قانون مقدمه‌ای برای
تاسیس سازمان خدمات درمانی کشور بوده و با اجرای این مصوبه، این پرتفوی نیز از شرکت سهامی بیمه ایران رفت و مسوولیت آن به‌عهده وزارت بهداری و
سازمان خدمات درمانی کشور افتاد درواقع ایجاد وانتزاع این دو نهاد عظیم بیمهای (سازمان تامین اجتماعی و سازمان خدمات درمانی کشور) مرهون شرکت سهامی
بیمه ایران است. شرکتهای بیمهای ایرانی که در بیمه‌های بازرگانی فعال بوده و در سالهای پیش از انقلاب اسلامی به تدریج تاسیس شدند به شرح
ذیل است:
نظام‌مندی صنعت بیمه را می‌توان درابتدای این قرن جست‌وجو
نمود. درسال 1310 قانونی درخصوص
ثبت شرکت‌ها به تصویب رسید که درماده هشتم آن که گفته
شده شرکتهای ایرانی وخارجی تابعه نظامنامه‌ای خواهدبود که
ازطرف وزارت عدلیه
تنظیم میشود. قبول تقاضای ثبت شرکتهای بیمه وشرایط ادامه عملیات آنها منوط به رعایت مقررات نظامنامه مذکور
خواهد بود نظامنامه اجرایی این قانون درخردادماه همان سال ازطرف وزارت عدلیه ابلاغ شد به موجب همین نظامنامه، تنظیم قراردادهای بیمه به زبان
فارسی برای کلیه شرکتهای فعال درکشور، اعم از ایرانی و خارجی اجباری شد. درمهرماه 1315 هیات وزیران قانونی را از تصویب گذراند که براساس آن،
موسسات بیمه برای تاسیس بایستی از هیات وزیران مجوز بگیرند و در آن حداقل سرمایه برای تاسیس شرکت، سپرده‌های قانونی و نحوه خروج سود و نحوه نظارت بر
شرکت‌ها مشخص شده و بیمه کردن اموال موجود در ایران در خارج از کشورممنوع گردیده است در سال 1316 نیز مصوبه دیگری به تصویب رسید که طی آن بیمه
اموال منقول و غیرمنقول در ایران، بیمه کالاهای وارداتی و صادراتی و بیمه مربوط به کارگران و مستخدمین خارجی به غیر از بیمه عمر بایستی به به‌طور مستقیم
یا غیر مستقیم توسط موسساتی که در ایران به ثبت رسیدند انجام پذیرد. قانون بیمه در 17 اردیبهشت سال 1316 در36 ماده به تصویب مجلس شورای ملی
رسید درحقیقت این قانون چارچوبی رابرای صنعت بیمه کشور ترسیم کرد که تا به امروز این قانون اساس وپایه معاملات بیمهای درکشورمحسوب میشود در این
قانون، بیمه شده، بیمه‌گر، بیمه‌گذار و شرایط بیمه‌نامه و مسوولیت‌های طرفین قرادادهای بیمه تعریف
شده وشرایط فسخ و بطلان و
تنفیذ قرارداد و... آورده شده است.تصویب قانون بیمه
اجباری مسوولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی درمقابل
اشخاص ثالث نیز گام مهم
دیگری در توسعه این صنعت است. تصویب این قانون درسال 1347 گویای شروع مرحله نوینی از توسعه فرهنگ و رفاه
کشور به‌حساب می‌آید در این بیمه کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی را مکلف به خرید بیمه‌نامه
مسوولیت شدند این قانون به‌منظور
حفظ خانواده‌های ایرانی از مصایبی که به‌موجب
حوادث رانندگی روی میدهد به تصویب رسید، هرچندکه قانون‌گذار
به جنبه‌های اجتماعی
بیمه و گسترش فرهنگ بیمهای توجه داشته و کمتر به اصول فنی و
بیمهای پرداخته است این قانون درسال 1387 با هدف تشدید
جوانب بازدارندگی حوادث
وافزایش فراگیری بیمه مسوولیت و حمایت از حقوق زیان‌دیدگان، در مجلس شورای اسلامی مورد اصلاح و بازنگری قرار
گرفته است. باید خاطرنشان کرد که از سال 1318 این بیمه توسط شرکت سهامی بیمه ایران عرضه میشده و از آن تاریخ نوعی قانون بیمه مسوولیت مدنی
دارندگان وسایل نقلیه (بیمه شخص ثالث) در
کشور وجود داشته و اجرا میشده است؛ بنابراین تصویب قانون بیمه شخص ثالث مصوب سال 1347 سرآغاز اجرای این نوع بیمه
نبوده، بلکه در قانون جدید ضمن تاکید بر الزامی و اجباری بودن این نوع بیمه، در ترتیبات اجرایی تغییراتی به‌وجود آورده است.
